Dit merkwaardige bouwsel, gemaakt van een aantal halve ringen van multiplex, is de basis van de maquette van een typisch Schots bouwwerk: een 'broch'. Even een citaat uit Wikipedia:

"Een broch is een ronde, stenen toren, waarvan de muur bestaat uit twee concen-trische wanden, soms meer dan 10 meter hoog. Deze bouwwerken, waarvan de functie onbekend is, stammen uit de ijzertijd, een tijdvak uit de prehistorie dat ruwweg startte rond 800 voor Christus en duurde tot het begin van onze jaartelling."

Volgens de notities van onze modelbouwer is het voorbeeld van de maquette, Dun Telve Broch geheten, inderdaad 10 meter hoog en 4,5 meter breed. Hij ligt op een 4 km ten zuidoosten van het stadje Gleneig in Invernessshire. Op onze schaal worden die afmetingen dan ongeveer 12,5 bij 5,5 cm…

Op de foto's hieronder de opeenvolgende stadia van de bouw: eerst de twee concentrische cirkels, nog van 'kaal materiaal' maar al wel geplaatst op de ondergrond, daarnaast de muren bekleed met een dun laagje gips en voorzien van een stenenprofiel met ook al wat rotsblokken rond het bouwwerk en tenslotte de complete broch, klaar om te zijner tijd een plekje te krijgen in ons Schotland.

In het vorige Bouwverslag hebben we verteld over Ashburton Railway Station, een van de (vele) Britse treinstations die in de loop van de jaren in onbruik zijn geraakt. De maquette die we ervan hebben gemaakt is af. Hier nog wat foto's van het eindresultaat.

We zijn er best een beetje trots op dat we op deze manier een stukje geschiedenis kunnen laten voortbestaan in de juiste setting, want in de echte wereld heeft men – noodgedwongen waarschijnlijk – helaas wat minder respect getoond voor de geschiedenis van wat ooit een mooi gebouw was. Want, een garage in zo'n mooi oud treinstationsgebouw...?

Ook al is het inmiddels januari en hebben we een tijdje te maken gehad met voor Nederlandse begrippen ongewoon hoge temperaturen, we willen toch nog even stilstaan bij het bezoek dat de kerstman bracht aan Miniworld.

Zodra hij had vernomen dat zijn collega St. Nicolaas weer was vertrokken richting Spanje, stuurde hij zijn colonne vrachtwagens (de tijd dat hij zich verplaatste met een door een stel rendieren getrokken arreslee ligt alweer lang achter ons...) op pad om bij de Miniworldse burgers langs te gaan.

Aan belangstelling had hij geen gebrek! Vooral de bovenmatig grote beer die op een van de trucks was bevestigd wist onze bewoners te imponeren. Het beest was zelf wat minder enthousiast over zijn positie...

Het was een imponerende colonne vrachtwagens, die op de foto hieronder staat afgebeeld. Grappig om te zien dat deze foto een realistisch tintje heeft: de scène heeft wel wat weg van de skipistes in de wintersportgebieden, met die zeer lokale sneeuwbui die een strook wit opleverde tussen het overdadige groen…

We blijven nog even in kerstsferen: voor het geval u in de kerstvakantie geen bezoek hebt gebracht aan Miniworld, hier nog een paar foto's van de opbouw van ons traditionele kerstdorp en het uiteindelijke resultaat van de werkzaamheden.

Dat is alles bij elkaar een aanzienlijk klus. Een paar collega's gaan eerst alle spullen opzoeken in het magazijn en naar boven brengen. Vervolgens uitpakken, selecteren, controleren en repareren waar nodig. Intussen zijn anderen al bezig met het aanleggen van de rails voor de kersttram. Testritten maken.

Dan de aankleding: 'sneeuw', huisjes en andere gebouwen, een vijvertje met schaatsers, bomen, een kerk, een kermis, een molen... Alles natuurlijk met passende verlichting! Daar zijn zes collega's toch wel een halve dag mee bezig geweest en de minibioscoop moest er ook weer aan geloven voor een paar weken…

We hebben een kort filmpje van het kerstdorp ge-upload naar YouTube. Als u het wilt bekijken, klik dan hier!

Ook in de miniatuurwereld leefde het afgelopen Wereldkampioenschap voetbal wat minder dan in voorbije jaren, maar toch waren er wel wat inwoners die hun hoop op een goed resultaat voor het Nederlands elftal duidelijk wilden laten blijken.

Dus haalden ze van alles van stal dat al oranje was of in die kleur geschilderd kon worden en plaatsten dat op dit gezellige pleintje. Verder had iemand een kennis met een oranje truck en weer iemand anders wist ergens nog een ornaje 2CV te staan, die ook werden gemobiliseerd en op een opvallende plek neergezet.

Dat 'we' niet verder kwamen dan de kwartfinales zorgde voor een koude douche – in het klein gesymboliseerd door een wel zeer lokale sneeuwbui!

Het nabouwen van een paar straten en gebouwen van het origineel in de Rotterdamse wijk Delfshaven is één, als er een deel klaar is moet dat ook worden ingepast in de uitgekozen locatie in de miniatuurwereld. Dat is op zijn zachtst gezegd een kwestie van passen en meten...

Het project 'Historisch Delfshaven' wordt in fasen uitgevoerd. Onze maquettebouwers gaan eerst verder met het gedeelte tussen de Pelgrimsvaderskerk en de molen. Daarna is de linker kanaaloever aan de beurt en tenslotte het deel van 'links voor tot links achter'. Er zit dus nog wel wat weekjes werk in!

Dat geldt ook voor onze wens om de miniatuurwereld 'beleving' te laten uitstralen. Een van de manieren waarop we dat doen is het aanbrengen van zo natuurgetrouw mogelijke verlichting, zowel binnen de gebouwen als 'aan de buitenkant'.

Licht moet door de ramen naar buiten stralen, en dan meteen een mooi interieur onthullen. Ook moeten de lampen bij voorkeur niet allemaal tegelijk aan- en uitgaan. Een best wel uitdagende klus voor onze elektronica-experts.

Deze op het eerste gezicht wat vreemd aandoende constructie is een nieuw voortbrengsel van ons modelbouwatelier: een maquette van het 'Falkirk Wheel'. Dat is een draaiende scheepslift in Tamfourhill in Falkirk, een kleine 35 km ten westen van Edinburgh.

Het Falkirk Wheel verbindt sedert zijn opening in 2002 twee kanalen: het Forth and Clyde Canal aan de noordzijde en het Union Canal in het zuiden. Het totale complex omvat twee aquaducten, twee sluizen en een scheepstunnel, de Roughcastle Tunnel. Het Falkirk Wheel brengt de schepen 24 meter omhoog en omlaag; de twee sluizen nemen de laatste 11 meter voor hun rekening.

In vroeger jaren werd de verbinding tussen deze twee kanalen gevormd door een reeks van elf sluizen die het totale hoogteverschil van 35 meter overbrugden. Als een schip die tocht maakte (wat bijna een heel etmaal duurde!) werd zo'n 3,5 miljoen liter water verplaatst.

Dit sluizencomplex raakte langzaam maar zeker in onbruik en werd uiteindelijk gesloten in de jaren 30 van de vorige eeuw.

De totale constructie bestaat uit een toren (die met een beetje fantasie wel wat lijkt op een staande klok) aan de kant waar het aquaduct erop aansluit en een halve toren die de as steunt die de twee torens verbindt. Aan die as zijn twee dragers bevestigd die zijn geïnspireerd op de bekende Keltische tweekoppige bijl, goed te zien op de foto van het origineel rechtsboven. In de gaten in de dragers draaien via een ingenieuze tandwielconstructie twee bakken rond die diametraal tegenover elkaar zijn geplaatst. Dit tandwielenstelsel zorgt ervoor dat de bakken horizontaal blijven – een vereiste omdat ze een forse hoeveelheid water en een of meer schepen moeten transporteren!

Een van de problemen bij de werking van de lift is de gewichtsverdeling. Computers berekenen op basis van de waterverplaatsing van de schepen die de bakken zijn binnengevaren, hoeveel water uit de 'zwaarste' bak moet worden gepompt. Zo houdt men het verschil tussen de waterniveaus in de twee bakken tussen 0 en (maximaal) 3,7 millimeter!

Op de foto van de maquette rechts is alleen de bodem van de bak met de wielstellen geïnstalleerd. Op die bodem is even een hobbymes vastgeplakt om de zaak een beetje gewicht te geven.

Wat cijfertjes: de diameter van de dragers bedraagt 35 meter. De centrale as is 28 meter lang en heeft een diameter van 3,8 meter. Elk van de twee bakken weegt 50 ton en heeft een capaciteit van 250 kubieke meter water. Ze zijn 6,5 meter breed en er kunnen maximaal vier zogenoemde 'canal boats' in. Samen verplaatsen ze een kleine 500 ton aan water en schepen!

Door het feit dat de twee bakken elkaar als het ware in evenwicht houden, is de kracht die nodig is om het geheel te laten ronddraaien, verrassend klein: één halve draai kost evenveel elektriciteit als het opwarmen van 8 fluitketels water (een typisch Britse vergelijking…)!

Ook bij de maquette is de grote uitdaging het horizontaal houden van de bakken – al wordt er in de miniatuurwereld geen vloeibaar water in getransporteerd. De gaten waar de bak in draait zijn aan de kant van de bak voorzien van rails, waarop aan de bakken bevestigde wielen rijden. Die wielen zijn kleine tramwieltjes uit de voorraad. De wielstellen waarin de wielen zijn bevestigd, zijn eerst digitaal getekend en daarna uitgeprint op onze 3D-printer.

De bakken blijven stabiel en horizontaal door een set tandwielen, waarvan het grootste even groot is als het tandwiel dat op de centrale as is bevestigd en dat de beweging van de dragers volgt. Het kleine tandwieltje ertussen zorgt ervoor dat het tandwiel met de rails voor de bakwielen met dezelfde snelheid draait als de centrale as, maar tegen de draairichting van de armen in.

Ook deze tandwielen zijn 'in huis' digitaal ontworpen en geprint, een knap lastig klusje want tandwielen uitbalanceren en goed werkend krijgen is een echt precisiewerk!

De hele constructie (torens, dragers en bakken) zijn voor het overgrote deel gemaakt van gelaserd MDF, want dat materiaal is stevig en gemakkelijk te bewerken.

Nu het complexe deel van het laten bewegen van de bakken is opgelost, komt de volgende uitdaging: het inbouwen van de aandrijving. Wordt dus vervolgd!

Omdat niets zo veelzeggend is als bewegende beelden, hebben we een paar experimenten gefilmd en in twee delen op ons YouTube-kanaal geplaatst. Zeker het bekijken waard: deel 1 en deel 2!

In het vorige Bouwverslag berichtten we over de bouw van de maquette van Castle Stalker. Nu kunnen we melden dat ook dit fraaie kasteel 'bewoonbaar' is geworden: er is verlichting aangebracht én er flakkeren gezellige (maar in het Schotse klimaat helaas broodnodige) 'haardvuren' in de diverse kamers. In één ruimte staat zelfs de kasteelheer door het raam naar buiten te kijken – al beweren boze tongen dat het meer op een lokaal spook lijkt…

Ook in en bij andere objecten komt er steeds meer verlichting. Zo staat onze versie van Conwy Castle aan de voet van de heuvel met het Uffington Horse er ook in het donker stralend bij!

Zo'n oud fabriekje gaat veel meer leven als er wat lampen in branden, om maar te zwijgen van de vuren in de aangrenzende smidse.

In ons dorpje Goathland wordt het op het station (voor Harry Potter-fans bekend als 'Station Hogsmead') voor de inwoners van ons Groot-Brittannië eenvoudiger om op de trein te stappen als het 's nachts donker is. Bijkomend nadeel is wel dat die dode papegaai meer opvalt...

Het heeft wel iets van een bouwpakket, zij het dat onze maquettebouwer deze onderdelen zelf heeft gemaakt op basis van foto's en tekeningen van het originele Greenan Castle. Dat is een in de 16e eeuw gebouwde fortificatie (een 'tower house'), waarvan in de huidige tijd niet veel meer over is dan een ruïne. Locatie: een rotspunt aan de kust op 4 km van Ayr in South Ayrshire, een kleine 50 km ten zuidwesten van Glasgow. Op die plek werd in de 12e eeuw een fort gebouwd op een zogenoemde motte. Het tower house nam diens plek in.

Het heeft een niet zo'n heel grote rol gespeeld bij diverse schermutselingen tussen Schotse clans. Voor zover bekend is het voor het laatste bewoond geweest halverwege de 18e eeuw, waarna het verval intrad.

Onze maquette is zoals u ziet gemaakt van multiplex geveldelen. Omdat de binnenkant zichtbaar blijft, zijn de binnengevels eerst bedekt met een laagje plamuur waarin de voegen rond de stenen zijn uitgekrast. Na het schilderen daarvan zijn de geveldelen geassembleerd, waarna de buitenkant werd geplamuurd en van 'stenen' voorzien. Blijft over het aanbrengen van wat details en het schilderen van de buitenkant...