Het Coolsingelziekenhuis is een voormalig Rotterdams ziekenhuis. Het stond op de hoek van de Van Oldenbarneveltstraat en de Coolsingel. Het werd geopend in 1848.

Het ziekenhuis werd tussen 1839 en 1848 gebouwd en in de jaren 1880 aan de achterkant uitgebreid.

In 1842 kwam architect Rose (zie verderop) met een plan om een einde te maken aan de steeds terugkerende cholera-epidemieën als gevolg van de onvoldoende hygiënische omstandigheden in het overbevolkte Rotterdam. Dit plan behelsde enerzijds de bouw van het Coolsingelziekenhuis en anderzijds de verbetering van de waterkwaliteit in Rotterdam.

Aan dit waterplan van Rose heeft de stad bijvoorbeeld zijn prachtige singels te danken. Maar ook was het de aanleiding voor het aanleggen van de drinkwaterleiding en het riool. In 1873 was dit waterplan gerealiseerd en sindsdien is van cholera-epidemieën in Rotterdam geen sprake meer geweest.

De eerste directeur van het Coolsingelziekenhuis was Dr. J.B. Molewater (1813 – 1864). Hij hanteerde het 'profijtbeginsel': je betaalde voor wat je kreeg en had daardoor rechten die men in het Gasthuis niet had. Daar was je afhankelijk van de 'relatie die je opbouwde met de doktoren'.

Tot die tijd was het namelijk gebruikelijk dat de hogere klassen zich thuis lieten verplegen, want die konden dit betalen. Door de introductie van verschillende verpleegklassen dacht Molewater de financiering van heel zijn ziekenhuis gezond te houden. Vóór 1853 nam het Coolsingelziekenhuis zelfs alleen maar betalende patiënten aan, de rest moest zich behelpen met een gasthuis.

Het ziekenhuis leed in de beginperiode grote verliezen. De gemeente subsidieerde al fors en was bovendien bang dat als ze alles zouden betalen, de diaconieën ook al hun patiënten zouden gaan doorsturen naar het Coolsingelziekenhuis. Men stelde toen nog prijs op een sterke scheiding van staat en kerk, ieder moest voor zichzelf zorgen.

Uiteindelijk kwam men tot het besef dat enige coördinatie toch voordelen zou bieden en dus ging men in het Coolsingelziekenhuis ook 'armlastigen' accepteren, ook al werden die gestuurd door de diaconieën. Ook toen al kon men berekenen dat bij een hoge subsidie een paar extra gratis patiënten echt geen verschil meer zouden maken.

Het uiteindelijke doel was dat zoveel mogelijk mensen van het ziekenhuis gebruik zouden gaan maken: "Leegstand is altijd duurder en hoe meer patiënten hoe hoger de omzet", dacht men.

In 1864 overleed Molewater en het ziekenhuis verloor al snel zijn voorsprong op andere ziekenhuizen.

Architectuur
Architect: Willem Nicolaas Rose
De oorspronkelijke architect van het Coolsingelziekenhuis was Willem Nicolaas Rose (1801 – 1877). Hij was stadsarchitect van Rotterdam van 1839 tot 1855.

Het ziekenhuis was door Rose opgezet als een corridorziekenhuis, zalen en afdelingen die met elkaar waren verbonden door middel van gangen. Later werd de trend meer een ziekenhuis met verschillende paviljoens en barakken, nodig voor de behandeling van besmettelijke ziekten. Molewater had altijd meer gepleit voor een integraal ziekenhuis, maar mensen wilden toen niet graag verpleegd worden naast een cholerapatiënt en dus liepen de inkomsten van het ziekenhuis snel terug. Er werd gezocht naar een oplossing in de vorm van dependances. In 1872 werd het via een wet zelfs verplicht om aparte dependances voor besmettelijke ziekten in te richten.

Het ontwerp van het Coolsingelziekenhuis ging uit van voldoende licht en lucht voor driehonderd patiënten, een aantal dat tijdens epidemieën tot vierhonderd kon oplopen.

Met de introductie van de stoommachine had het ziekenhuis vernieuwende zaken, zoals verwarming, ventilatie, stromend water, zelfs liften. De lift van het Coolsingelziekenhuis was zelfs de eerste lift van Rotterdam!

Vanuit heel Europa kwam men op bezoek in het modernste ziekenhuis van Europa.

Na 1850 begon de bevolking van Rotterdam in aantal te groeien, onverwacht snel zelfs. Vooral de snel groter wordende aantallen 'sociaal zwakkeren', die veel smeriger werk en huisvesting hadden dan de 'betere klassen' en dus veel eerder een beroep op de gezondheidszorg moesten doen, zorgde in de loop van de jaren voor een capaciteitsprobleem.

In 1888 werd in feite een tweede ziekenhuis gebouwd achter het Rose ziekenhuis. In vier barakken konden nu tegelijk 500 patiënten worden verpleegd, maar het was al snel wéér onvoldoende.

In de 50 jaar erna werden er meerdere ziekenhuizen decentraal gebouwd, zoals bijvoorbeeld het Sint Franciscus Gasthuis (1892) en het Bergwegziekenhuis (1908).

Daarnaast kreeg Rotterdam ook een aantal gespecialiseerde ziekenhuizen zoals het Sophia Kinderziekenhuis (1863), het Oogziekenhuis (1879) en het Havenziekenhuis (1937).

Bombardement en wederopbouw
Tijdens het bombardement van Rotterdam in 1940 werd het ziekenhuis ondanks een groot rood kruis op het dak zwaar beschadigd. De patiënten konden maar ternauwernood worden geëvacueerd.

Alleen de buitenmuren stonden nog overeind, evenals de toegangspoort aan de achterzijde van het gebouw, aan de toenmalige Crispijnlaan. Enkele paviljoens overleefden de oorlog en bleven tot december 1960 in gebruik.

In 1941 werd, op de plek waar het hoofdgebouw van het ziekenhuis stond, begonnen met de bouw van het bankgebouw van de Rotterdamsche Bank. Dit bankgebouw werd in 1948 opgeleverd.

In 1949 werd begonnen met de aanleg van de Lijnbaan die langs de nog staande achterpoort trok. Deze voetgangersstraat werd in 1953 geopend. De Coolsingelpoort, de voormalige achterpoort van het ziekenhuis waar vroeger de ambulances af en aan reden, is nu het enige resterende overblijfsel van het ziekenhuis.

In 2006 waren er plannen om de poort te schenken aan het Erasmus Medisch Centrum zodat het een plek zou kregen bij de nieuwbouw. Het Historisch Genootschap Roterodamum wist de lokale politiek te bewegen om dit tegen te houden, opdat de herinnering aan het Coolsingelziekenhuis in stand zou blijven.

De poort, die nu aan de Lijnbaan staat, is een bijzonder monument omdat hij mede symbool staat voor de vele mensen die hun laatste reis maakten via deze poort.

Bouw van het Coolsingelziekenhuis in Miniworld
In 2014 bouwden we bij Miniworld een maquette van dit historische ziekenhuis.

We deden dit met steun van de stichting Meemaken in Miniatuur, die zich onder andere richt op de bouw van cultuurhistorische maquettes die kunnen worden gebruikt voor educatieve doeleinden. Dit wil zeggen dat zo'n maquette wordt gebouwd door vrijwilligers en dat de werkruimte, gereedschappen en materialen worden gesponsord door Miniworld Rotterdam.

Alle wanden van het gebouw zijn gelaserd uit karton, op basis van digitale tekeningen die van het originele gebouw zijn gemaakt met ons AutoCad-programma. Het 3D-effect van de vele reliëfs aan de gevels is bereikt door meerdere lagen karton te laseren en op elkaar te lijmen. Daarna is het geheel in de juiste opvallende kleur geschilderd en is er verlichting in aangebracht.

Een maquette van het Coolsingelziekenhuis is natuurlijk niet compleet zonder het ketelhuis. Dat stond naast het paviljoen en hier werd de gehele centrale verwarming geregeld. Ook mag de karakteristieke voortuin van het ziekenhuis natuurlijk niet ontbreken.

Leuk detail is dat we bij onze versie van het Coolsingelziekenhuis ook het zogenoemde passagekantoor van luchtvaartmaatschappij KLM hebben neergezet. Dat stond aan de Coolsingel op de hoek met de Van Oldenbarneveltstraat, vlak naast het Coolsingelziekenhuis.

Dit passagekantoor werd in 1924 in gebruik genomen door KLM. In 1993 werd het gesloten.

Meer informatie over het Coolsingelziekenhuis, zowel het origineel als de maquette in Miniworld, in bewegende beelden is te vinden op ons Youtube kanaal, als onderdeel van de serie 'Miniworld Bezorgt Verhalen Thuis': Coolsingelziekenhuis

Wil je meer lezen over de bouw van het Coolsingelziekenhuis in Miniworld? Ga dan naar onze bouwverslagen:

• De start: eerste handelingen m.b.t. bouw Coolsingelziekenhuis
• Laseren wanden van karton
• Update bouw
• Veel relïef en details bij maquette Coolsingelziekenhuis
• Bedden, achterpoort en inbouw in miniatuurwereld
• Het Ketelhuis